Bursa’nın Cumhuriyet’e bağlılığı bu sergide!

Cumhuriyet’in 100. yaşını kutlarken, bir eksiklik hissediyor ve aradığımız coşkuyu eskilerde buluyoruz. TOFAŞ Bursa Anadolu Arabaları Müzesi’nde yer alan, Araştırmacı Yazar ve Koleksiyoner Kerim Bayramoğlu’na ait “Bursa’da Cumhuriyet Kutlamaları Fotoğraf Sergisi” bize bunu fark ettiriyor!

‘Bu sene, 29 Ekim’de Cumhuriyet’in 100. yılını kutluyoruz.’ Bu cümlede bir eksiklik olduğunu fark ettiniz mi? ‘Coşkuyla’ olmalıydı! Maalesef İsrail-Filistin savaşı sebebiyle heyecanımız gölgede kaldı. Birçok etkinlik iptal edildi. Buna rağmen bayram akşamı, tüm şehirlerde insanlar ellerinde Türk Bayrakları ile sokaklardaydı. Kutlamaları yeterli bulanlar da oldu, eskileri hatırlayarak hayal kırıklığına uğrayanlar da. Milli bayramların şenlik havasında, kusursuz organizasyonlar eşliğinde geçtiği dönemleri bir nesil çok iyi biliyor. Şimdiki çocukların, gençlerin bu ruhu, duyguyu kazanabilmeleri için de bazı girişimlere ihtiyacı var. Bursa’da bahsettiğim, konunun kıyaslamasını yapabilmemizi sağlayan bir sergi eylülde açıldı ve 31 Aralık’a kadar devam edecek!

Peki siz, TOFAŞ Bursa Anadolu Arabaları Müzesi’nde yer alan, Araştırmacı Yazar ve Koleksiyoner Kerim Bayramoğlu’na ait “Bursa’da Cumhuriyet Kutlamaları Fotoğraf Sergisi” ni ziyaret ettiniz mi?

Kendi koleksiyonunu, TOFAŞ Bursa Anadolu Arabaları Müzesi aracılığıyla izlenime sunan Kerim Bayramoğlu ile keyifli bir sohbet gerçekleştirdik. Bu sohbete, 29 Ekim 1962 tarihine ait Bursa Ticaret Lisesi ve Erkek Lisesi İzcilerinin resmigeçit töreninde çekilmiş fotoğrafında, en önde duran Sabahattin Özcan da katıldı. Serginin benim için en büyük sürprizi buydu. Anılarını paylaşırken, sorularımı da cevapladığı için çok şanslıyım. Cumhuriyet’in 10. yılında gerçekleştirilen ‘Toprak Alım Merasimi’ni, 15. yılda herkesin evlerini ışıklandırarak, kutlamalara eşlik edebilmesi için elektriğe indirim yapıldığını bu röportaj sayesinde öğrendim ve sizlere aktarmak istedim. Ayrıca tanımadığınız yüzleri fotoğraflarda incelerken, şehrin nasıl değiştiğine de şahit oluyorsunuz, gitmenizi tavsiye ederim…

Sergi alanına girişte yer alan metni de sizlerle paylaşmak istiyorum:

“Ulu Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün benim en büyük eserim dediği Türkiye Cumhuriyeti, Millî Mücadele ve onu tamamlayan Türk İnkılabının temel ilkeleri üzerine inşa edilmiştir. Atatürk’ün ileri görüşlülüğüyle kurulan Cumhuriyet; milli egemenlik ve tam bağımsızlık esasına dayanarak, akıl ve bilimin rehberliğinde sürekli gelişimi öngörmektedir. Türk Milleti için büyük bir öneme sahip olan Cumhuriyetimizin 100. yılında Bursa’daki eski Cumhuriyet Bayramı kutlama görüntülerinden oluşan fotoğraf ve gazete küpürlerini sizlerle paylaşmaktan memnuniyet duyuyoruz. Sergide, 1930’lardan itibaren Bursa’da Cumhuriyet kutlamaları yakından incelenerek, şehrin Cumhuriyet’e bağlılığı ortaya konmakta ve bu özel güne dair fotoğraflarla kent tarihine bir pencere açmaktadır.”

Ve Kerim Bayramoğlu ile röportajımıza geçiyorum…

1930’LARDAN 1970’LERE

Bursa’da Cumhuriyet Kutlamaları Fotoğraf Sergisi hakkında ayrıntılı bilgi verir misiniz?

Cumhuriyet’in ilk yılları, ilk heyecan. 100. yılda da bu coşkuyu gözler önüne sermek istedik. 1930’lu yıllardan 1970’li yıllara kadar, Bursa da kutlanan Cumhuriyet Bayramlarından örnekler sunduk. Ayrıca Bursa İl Halk Kütüphanesi’nin gazete arşivinden seçtiğimiz yerel gazetelerle de o dönemin ruhunu yansıtmaya çalıştık. Cumhuriyet’in 10. yılına özel basılan hatıra madalyalarından biri de burada. Bursa Kız Lisesi, Bursa Erkek Lisesi, Ticaret Lisesi, Kız Öğretmen Okulu, Necati Bey Kız Enstitüsü ve Eğitim Enstitüsü öğrencilerinin, izci gruplarının törenlerde çekilmiş fotoğrafları dönemin ruhunu yansıtıyor.

KOMİSYON KURULUYORMUŞ

Eski dönemi ve günümüzü milli bayram kutlamaları çerçevesinde karşılaştırır mısınız?

Kesinlikle Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde kutlamalar çok farklıymış. Halk, Millî Mücadeleyi bizzat yaşadığı için, kutlamalara da o duyguyla akın ediyormuş. Bayram kutlamalarındaki kalabalığı zaten fotoğraflarda da görebilirsiniz. Herkes özenle giyinir, yağmur yağsa bile töreni terk etmezmiş. Kutlama komisyonları kurulur, kortej yürüyüşleri nasıl yapılacak, ilk sırada kim olacak gibi ayrıntılar planlanırmış. Özenle hazırlanılanlardan biri de Cumhuriyet’in 15. yıl kutlamaları üç gün boyunca sürmüş. Bir ilginç bilgi paylaşmak istiyorum. Atatürk 29 Ekim’i diğer bayramlardan ayırmamış. Yanında çalışanlar elini öperek kutlar, O da Cumhuriyet Bayramı İkramiyesi verirmiş. Bu bilginin kaynağı Atatürk’ün kütüphanecisi Nuri Ulusu. Hatıralarında bundan bahsediyor ve kendisinin bu geleneği devam ettirdiğini belirtiyor.

İLK DEFA TOFAŞ’TA

Sizce bu serginin en dikkat çeken kareleri hangileri?

İlk defa izlenime sunulan kareler var burada. Biri, ‘Toprak Alım Merasimi’. 10. yıl görkemli şekilde kutlanmış. Sonraki yıllara örnek olması istenmiş. Farklı etkinlikler düzenlenmiş ve dönemin gazetelerinde yer verilmiş. Ankara’ya götürülmek üzere Bursa’da Atatürk Heykeli’nin olduğu yerde toprak alımı düzenlenmiş. Dönemin Belediye Reisi Muhittin Dinçsoy ‘Paşaçiftliği’nin şimdiki sahiplerinin dedesi’ ve diğer görevlileri merasim fotoğrafında görüyorsunuz.

Yine 10. yıla özel, Maarif Vekâleti’nin girişimleri ile ön yüzünde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün portresi, diğer yüzünde ise, ‘Türkiye Cumhuriyeti 1922-1923’ yazısı yer alan 200 bin adet bronz 10. yıl madalyası Darphane’de bastırılmış. Satıştan elde edilen gelirin ‘İnkılaba hizmet eden bir esere sermaye’ olarak kullanılacağı duyurulmuş. Bu madalyayı da sergide görebilirsiniz!

Ayrıca normalde şehir merkezlerinde gece şimdiye göre daha düşük seviyede elektrik kullanıldığı için daha karanlık olurmuş. Ama Cumhuriyet Bayramlarında aydınlatmaya özen verilirmiş. 15. yıl kutlamalarında elektriğe indirim yapılmış. Evlerde de ışıklandırma yapılsın; daha coşkulu kutlama olsun diye!

Fotoğraflarda gördüğümüz kalabalığın içinde bayram kutlayan insanların çoğu hayatta değiller. Seneler sonra 100. yılda, bir sergi ile ülkenin geleceği gençlere bir şeyler anlatmak istiyorlar. Dönemin tanığı olan 1946 doğumlu Emekli Sabahattin Özcan, kaybettiği arkadaşlarını fotoğraflardan gösteriyor ve öğretmenlerinin Cumhuriyet Bayramlarına özenle hazırlanışlarını, 10 Kasım törenlerinde nasıl duygulanarak, ağladıklarını vurguluyor…

SEYİRCİSİZ BAYRAM

Sizin olduğunuz fotoğraf 1962 yılına ait. O zamanı ve 100. yılı karşılaştırdığınızda neler söylemek istersiniz?

Bursa Erkek Lisesi ve Bursa Ticaret Lisesi öğrencileri bu karede bir arada. Lise 2. sınıf öğrencisiydim. Kutlamalar şimdiki gibi değildi. Seyircisiz bayram mı olur? Şimdi katılım az. O zaman bütün Bursa, törenleri izlemek için caddeye akardı. Ulucami’den başlayarak Setbaşı’na kadar insanlar dolar taşar, anne babalar çocuklarını omuzlarına alırdı. Fotoğraflardaki kişiler, babası dedesi Millî Mücadeleye katılmış insanlar. O nedenle duygu daha yoğun yaşanıyordu. Köylerden milli bayramlar için insanlar merkeze gelirdi. Kıyafetler özenle seçilirdi çünkü kıyafetler okulları temsil ediyordu. Her şey düzenliydi. O dönemde korteje bisikletliler ve dağcılık kulübü de katılıyordu. Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu, o dönemde halk evi olarak kullanılıyor ve halk çatıda coşkuyla bayramları izliyordu. O zamanki coşkuya ve şimdiki coşkusuzluğa bakınız. Şimdiki kuşak aynı şeyleri hissedemiyor maalesef.

 NİCE YAŞLARA…

Cumhuriyetin 100. yılı için mesajınız nedir?

Hep aynı coşkuyla kutlamayı görmek istiyoruz. O zamanki Cumhuriyet algısı ile şimdiki farklı. Sadece 29 Ekim nazarında konuşmamak gerek. 10 Kasım’da hocalarımız, Atatürk’ü anlatırken duygulanır, ağlarlardı. Millî Mücadele dönemini yaşayan amcam, Bursa’nın kutlamaları için bir gece önce köyden bize kalmaya gelir, ertesi gün töreni izlerdi. 19 Mayıs’ta stadyuma gidilirdi. Ön çalışmalar okullarda yapılır, antrenmanlar önemsenirdi. Şimdi öğrencilere ek yük olarak görülen her şey, bizim dönemimizde çok önemliydi. Başka bir ülke, başka bir Cumhuriyet yok. Yeniden heyecanımızı kazanmalıyız ki, Cumhuriyet’in daha nice yaşını kutlayabilelim…